Johan Cruijff

In 2016 overleed Johan Cruijff. In dit artikel besteed ik aandacht aan een aantal programma’s uit mijn verzameling van wedstrijden waarin ik hem heb mogen aanschouwen, waaronder de eerste en de laatste keer dat ik hem in officiële wedstrijden heb zien spelen.

26 oktober 1977: Nederland – België

Ik ben opgegroeid in Amsterdam Zuid, de Stadionbuurt. Het Olympisch Stadion is daar altijd ‘aanwezig’. De eerste wedstrijden die ik daar zag, waren van Fc Amsterdam op zondagmiddag, midden jaren ‘70. In het voorjaar van ’77 zag ik Ajax er kampioen worden (voor het eerst). En later dat jaar: mijn eerste interland plus de allereerste keer dat ik Johan Cruyff in actie zag: Nederland – België, 1-0. Door de overwinning plaatste Nederland zich voor het WK’78 in Argentinië.

Advertentie

Piraten!

Programma’s verzamelen kan heel overzichtelijk zijn. Je bezoekt een wedstrijd waar een officieel programma wordt verspreid en je neemt dat programma mee. Of meer, voor andere verzamelaars. Simpel. Lastiger wordt het als je niet naar de wedstrijd gaat maar wel een programma wilt hebben. Is er wel een programma verschenen? En als je dat zeker weet, hoe kun je er dan aan komen? Via een andere verzamelaar (wat vaak de leukste manier is), via de club (vrijwel onmogelijk de laatste jaren, clubs vinden het vooral lastig), online via Facebook, eBay, Catawiki of Marktplaats? Wat dat betreft zijn de mogelijkheden flink toegenomen in vergelijking met het internetloze tijdperk.

Wat als er geen officiële programma’s zijn uitgegeven? Of juist meerdere uitgaven? Wat doe je dan? Over teamsheets heb ik het al eerder gehad. De ene verzamelaar houdt het bij het officiële cluborgaan. Overzichtelijk. Dan zijn er ook verzamelaars die alle aan de wedstrijd gerelateerde uitgaven verzamelen (waar ik ook toe behoor).

Positief effect

1 voordeel van meer thuis zijn door corona-maatregelen: eindelijk eens tijd om de verzameling echt he-le-maal bij te werken. In de computer de lijsten met wat ik heb en vooral wat ik nog zoek op orde gebracht. Dat voorkomt dat ik boekjes op Ebay bestel die ik al blijk te hebben En verder alle programma’s die in zichthoesjes/mappen en dozen horen daar ook in opgeborgen, op volgorde van speeldatum, voorzien van kaartje of teamsheet indien beschikbaar. Planken extra in de kast geclaimd… Hoe bewaren jullie de programma’s en andere verzamelobjecten?

2016/17 Ajax – Manchester United

Drie weken verder. Inmiddels is het officiële programma in mijn bezit plus het teamsheet. Prachtig programma, dik 80 pagina’s A4 met veel foto’s en interessante artikelen.

Dan het enige pirate programma waarvan ik weet dat het ook in Stockholm verkrijgbaar was: Away Goals. 16 pagina’s A5, professioneel uitgevoerd. De Away Goals uitgave is afkomstig van The Football Supporters’ Federation. Deze is verschenen in een oplage van 10.000 exemplaren en gratis uitgedeeld in de Manchester-Fanzone in Stockholm.

De overige pirates zijn allemaal thuisproducties en komen vooral uit Oost-Europa. Leuk voor erbij, handig als ‘vulling’ voor als er geen programma’s zijn uitgegeven maar verder zonder verzamelwaarde.

Artikel in Max Magazin over Ajax – Feyenoord

Ajax – Feyenoord

In de Max Magazine: een artikel over het programmaboekje van Ajax – Feyenoord uit ’39. Blijft overigens een moeilijke vraag : wat is het belangrijkste / dierbaarste / zeldzaamste item in je verzameling? Er zijn er meer die bijzonder zijn en die hoeven niet altijd ‘oud’ of ‘zeldzaam’ te zijn. Het gaat immers vaak ook om de ervaring, de herinnering. Een Top Twaalf uit mijn verzameling is hier te vinden.

Teamsheets, vroeger en nu

Programmaboekjes vinden, net als het hedendaagse voetbal, hun oorsprong aan de overkant van de Noordzee in Engeland. Al in de jaren ’80 van de 19e eeuw (!) werden er programma’s verkocht bij voetbalwedstrijden. Vaak kartonnen kaart of een gevouwen A4 met aan de binnenzijde de opstellingen. Het gevouwen A4 is nu veelal veranderd in een full-colour gedrukt boekwerk, gevuld met advertenties en artikelen. De oorspronkelijke functie (informatie over de spelers) is daarnaast nog altijd een van de belangrijkste onderdelen van een programmaboekje.

Naast het programmaboekje wordt er bij wedstrijden veelal een teamsheet of opstellingenblad verspreid. Hierop staan de definitieve opstellingen vermeld. Deze bladen worden verspreid onder de aanwezige journalisten (als onderdeel van een grotere persmap) en onder VIP’s die vooraf een vorkje prikken en met de andere tafelgasten de opstelling doornemen.

Teamsheets i.p.v. wedstrijdprogramma’s

Nu er bij Ajax geen programma’s meer worden verstrekt (grrr …) neemt de interesse voor verzamelaars van deze teamsheets toe. Voor mij is een teamsheet altijd al een prima verzamelobject geweest, al dan niet beschreven met wetenswaardigheden zoals wissels en doelpuntenmakers. Van diverse wedstrijden zoek ik dus inmiddels niet meer naar het programma, maar juist naar het teamsheet. Binnenkort een wat langere post over dit onderwerp.

1938/39 Ajax – Feyenoord

1938/39 Ajax – Feyenoord Voorzijde,
originally uploaded by stadionnieuws.

Programmaboekje voor de wedstrijd Ajax-Feyenoord, gespeeld op 21 januari 1939, 1e klasse KNVB, uitslag 5-0. De covers in die periode waren altijd dezelfde, geen vermelding van datum of tegenstander. In die tijd werden de paginanummers ook doorgeteld, zo eindigt dit programma op pagina 122.

Meer afbeeldingen van dit exemplaar zijn te vinden op http://ow.ly/1cG8W.

1937/38 KFC – Ajax

1937/38 KFC – Ajax (cover),
originally uploaded by stadionnieuws.

Zo zie je vooroorlogse programma’s nog maar zelden. Bijna 72 jaar oud en in prima staat. Dit programma is uitgegeven bij de wedstrijd die werd gespeeld op 10 oktober 1937 tussen KFC (Koog aan de Zaan) en Ajax, resultaat 0-0. Dit was de 4e wedstrijd in de competitie, Ajax won tot dan toe 2x thuis en verloor de uitwedstrijd tegen VUC. De 0-0 tegen KFC wordt thuis goedgemaakt met een klinkende 5-1 overwinning. Ajax eindigt de competitie als 2e achter DWS, KFC wordt 3e.
(Met dank weer aan Dirk Ineke)

1969/70 Carl Zeiss Jena – Ajax UEFA

1969/70 Carl Zeiss Jena – Ajax UEFA,
originally uploaded by stadionnieuws.

Op 4 maart 1970 speelt Ajax de uitwedstrijd in de kwartfinale van de Jaarbeurstedenbeker, wat tot dit seizoen nog de Uefa Cup heet. Tegenstander is het Oost-Duitse Fc Carl Zeiss Jena, hetgeen een moeilijke opponent blijkt te zijn. In Jena wordt met 3-1 verloren, hetgeen thuis met 5-1 werd rechtgezet. In de halve finale werd vervolgens verloren van Arsenal.

Het programma van de heenwedstrijd bestaat uit 6 pagina’s A5, gevouwen in harmonicastijl, cremekleur papier, zwart bedrukt. Uit mijn exemplaar ontbreekt een hoekje op de voorpagina, dit is de plek waar een lotnummer heeft gezeten, met als hoofdprijs een tafellaken. In het programma wordt aandacht besteed aan beide ploegen, de stand in beide competities, de overige kwartfinalewedstrijden en uiteraard de opstelling. Een en ander wordt omlijst door tekeningen en karikaturen, foto’s komen niet in het programmaboekje voort. Een fraai exemplaar, als zeg ik het zelf.